DAWNA BIBLIOTEKA

DAWNA BIBLIOTEKA I JEJ PEREŁKI

DAWNY KREDENS Z KSIĘGOZBIOREM

Od początku istnienia gimnazjum szkoła posiadała zbiory naukowe. Niestety, sprawozdania dyrektorskie zawierają niewiele informacji na temat pierwszych siedmiu lat istnienia szkoły, a tym samym działalności biblioteki. Fragment zachowanego dawnego księgozbioru liczy 563 tomy.[1] Jest to niewielka część dawnego księgozbioru, który według niepełnych danych uzyskanych na podstawie sprawozdań dyrektorskich liczył 6577 tomów we wszystkich bibliotekach.[2] Wśród zachowanych książek z dawnej biblioteki najwięcej jest w języku polskim-ok.77% zbiorów, natomiast 23% stanowią książki w języku łacińskim. Stan zachowanego księgozbioru jest dobry. Większa część książek (ok.70%) posiada twarde oprawy, wykonywane na szkolnych warsztatach introligatorskich. Ta część zbioru nie posiada oryginalnych okładek, często też brak w książkach kart tytułowych. Pozostała część książek ok. 30% zachowała oryginalne oprawy. W niewielkiej liczbie książek zachowały się karty biblioteczne.  

   Na książkach zachowały się pieczęcie lub inne znaki proweniencyjne, dzięki którym możemy określić sposób nabycia tych pozycji przez bibliotekę. W księgozbiorze znajdują się książki pochodzące z Prywatnego Seminarium Żeńskiego w Dębicy, Biblioteki Ogniska Nauczycielskiego Dębicy, Koła T.S.L w Sędziszowie oraz w Ropczycach, biblioteki ruchomej Wydziału Rady Powiatu w Ropczycach, Biblioteki Wojskowej 5 Pułku Strzelców Konnych, Żydowskiej Biblioteki w Dębicy. Są tu również pozycje darowane przez Radę Polonii Amerykańskiej, Stowarzyszenie Młodzieży Katolickiej Ojczyzna w Tarnowie. Tarnowie księgozbiorze tym znalazły się też pozycje będące własnością uczniów tej szkoły lub nauczycieli, przekazane przez nich do biblioteki w formie darów.  Przez zachowane pieczęcie na książkach można określić miejsce danej pozycji w księgozbiorze szkolnym. Pochodziły one z biblioteka : profesorskiej, biblioteki uczniów polskich, z Czytelni Adama Mickiewicza oraz ze zbiorów Sodalicji Marjańskiej[3]. Księgozbiór biblioteczny dostosowany był do potrzeb ówczesnego programu nauczania, ale również występowały tu książki, których lektura wykraczała poza ramy programowe ówczesnego gimnazjum, a dotyczyły one wielu dziedzin nauki oraz literatura powszechna i popularnonaukowa. Stwarzało to uczniom szerokie możliwości w doborze lektury.

            Przed założeniem muzeum i archiwum szkolnego został opracowany projekt „Dawna biblioteka”. Celem organizatorki muzeum Lidii Górskiej było wydzielenie z całości księgozbioru tej jego części, która wchodziła kiedyś w skład pierwszej biblioteki dębickiego gimnazjum i stworzenie z niego ciekawej części muzeum szkolnego. Początkiem prac było wydzielenie z całego księgozbioru biblioteki książek wydanych do 1939 roku oraz spisanie ich według następującego wzoru: numer inwentarza/autor/tytuł/podtytuł/miejsce wydania/rok wydania/numer porządkowy. Zarejestrowane w ten sposób książki w komputerze ustawiono w szafach ekspozycyjnych. Harcerze 33 i 66  DW przy I LO w Dębicy podjęli się mozolnego zadania stworzenia bazy danych w arkuszu kalkulacyjnym Excela. Pracowali przy tym 5 miesięcy wpisując dokumenty i książki dawnej biblioteki do dość starego i niezbyt sprawnego komputera.

Najciekawsze pod względem wydawniczym i treściowym egzemplarze zostały wyeksponowane w gablotach. Najstarsze książki :

PICTUS ORBIS-1772

Pictus Orbis z 1772 roku 

 Pierwsza europejska czytanka obrazkowa opracowana na potrzeby nauczania dzieci, stanowiąca kluczową część monumentalnego projektu Comeniusa tzw. "Wielkiej Dydaktyki". Na "Orbis Pictus" składa się 150 rozdziałów poświęconych różnym gałęziom wiedzy, mającym przybliżyć dzieciom świat zjawisk. Dzieło wydane pierwodrukiem w Norymberdze w 1658 r. (wersja łacińsko-niemiecka) dość szybko zyskało tak wielkie uznanie, że począwszy od lat trzydziestych XIX wieku pojawiło się ponad dwieście jego edycji w kilkunastu językach świata. Pierwsze edycja łacińsko-polsko-niemiecka ukazała się w 1667 roku w Brzegu na Śląsku. Jej twórcą był Maciej Gutthäter Dobracki. "Orbis Pictus" wykorzystywano w polskich szkołach od drugiej połowy XVIII wieku w okrojonej wersji, ponieważ edycje Zakonu Pijarów nie posiadały ilustracji. 

W 1770 r. na wniosek księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego (komendanta Szkoły Rycerskiej i działacza KEN) księgarz królewski Michał Gröll przygotował skład wydania warszawsko-norymberskiego (łacińsko-polsko-francusko-niemieckiego). Zawierało ono ilustracje drzeworytowe powstałe przy wykorzystaniu "klocków" oficyny wydawniczej Endterów. Oświeceniowego "retuszu" dzieła Jana Amosa Komeńskiego dokonał Jerzy Samuel Bandtkie - dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej.
Po raz ostatni pełne polskie wydanie (łacińsko-polsko-francusko-niemieckie) ukazało się we Wrocławiu w 1818 r. w oficynie Wilhelma Bogumiła Korna

Encyklopedyczny zbiór wszystkich umiejętności z 1884 roku,

 Adresowane do młodzieży wydawnictwo o charakterze encyklopedycznym, ułożone w formie pytań i odpowiedzi. Tekst w języku polskim i francuskim. Ilustracje i mapa świata (w miedziorycie) na rozkładanych kartach.

 Ponadto w zbiorach znajduje się również czasopismo Czas z 1863 roku

CZAS-1863 rok

Te egzemplarze dawnych książek służą jako przykłady wydań na lekcjach z historii książki. Są zabezpieczone i przechowywane w specjalnych warunkach jakich powinny znajdować się stare księgi. 

 Oprócz nich w bibliotece znajdują się dwa tomy najstarszych książek z całego księgozbioru Commentariorum Felini Sandei z MD LXXVIII .

 Jest to zbiór praw kanonicznych spisanych w dwóch kolumnach. 

Ryciny w miedziorycie - podpisy poszczególnych tomów umieszczone są na bocznych brzegach kart, świadczy  to że w ten sposób były przechowywane księgi średniowieczne o dużych formatach. 

 

 

Najstarszą częścią tych ksiąg jest okładka sporządzona z pasków tzw. makulatury, spisanych Minuskułą Karolińską. Inicjały w tym tekście są dwukolorowe -czerwone i niebieskie.

COMENTARORIUM FELINI SANDEI

PIECZĘĆ NA KSIĄŻCE Z BIBLIOTEKI SODALICJI MARJAŃSKIEJ

W książkach spotkać można wiele pieczęci które świadczą o rodzaju biblioteki w skład której wchodziły, a ponadto są bardzo ciekawym obrazem zmian jakim podlegała pieczęć biblioteki. jak również sama biblioteka. Jeśli dawniej jej struktura składała się z wielu mniejszych bibliotek, to z latami księgozbiór przestał się na nie dzielić. 

PIECZĘĆ SODALICJI MARJAŃSKIEJ

KARTA BIBLIOTECZNA Z 1939 ROKU

Bardzo ciekawą książką z dawnej biblioteki jest Sprawozdanie ze ślubu Jana Jabłonowskiego z Joanną Marchwińską. Ciekawostką jest że wesele trwało cały tydzień a jego opis znajduje sie właśnie w tej książce. Można z niej dowiedzieć się o samym obrzędzie, o weselnym jadłospisie oraz jak zachowywali sie i jak byli ubrani goście weselni i nowożeńcy.

Na temat Dawnej Biblioteki Gimnazjum w Dębicy nie napisano jeszcze żadnej monografii. Powstała jednak praca magisterska w oparciu o materiały przekazane przez Lidię Górską oraz na bazie jej opracowań. zanim powstały w Dębicy biblioteki publiczne -biblioteka Gimnazjum w Dębicy była jedyną biblioteką w mieście, co podkreślają autorzy monografii o Dębicy pod redakcją profesora J. Buszki i F. Kiryka Dębica, Kraków 1995.

---

[1] Szkoła przetrwała dwie wojny światowe, liczne pożary, bombardowania, niszczenie sprzętu i wywózkę cennych pomocy dydaktycznych do III Rzeszy a te egzemplarze księgozbioru, których nauczyciele wraz z uczniami nie zdążyli ukryć po strychach dębickich domów, okupant wyrzucił z okien na stos na podwórko szkolne i spalił. Po wojnie znoszono do szkoły ocalałe fragmenty dawnej biblioteki. Niektóre domy na strychach których ukryto  fragmenty jej zbiorów także zostały spalone ,zbombardowane grzebiąc na zawsze cenne książki dawnej biblioteki gimnazjalnej.

[2] Sprawozdanie Dyrekcji za lata 1907/1908 podaje że dawna biblioteka dzieliła się na biblioteki mniejsze: nauczycielską i młodzieżowe: polską, ruską, niemiecką, łacińską i pauperum. Ta ostatnia gromadziła podręczniki dla biedniejszej młodzieży. Oprócz tego istniały mniejsze biblioteki działające przy każdym kółku zainteresowań np. Kółko Wychowania Fizycznego, Sodalicja Marjańska oraz ruch skautowy. Biblioteka dla młodzieży byłą podzielona na książnicę niższego gimnazjum oraz książnicę gimnazjum wyższego.

[3] O czytelni Adama Mickiewicza przeczytać można w zakładce obok, na temat Sodalicji Marjańskiej napisano w zakładce Kółka zainteresowań i organizacje młodzieżowe.